Ο 43χρονος Βρετανός σκηνοθέτης και ακαδημαϊκός Πίτερ Μάινεκ, ιδρυτής του «Aquila Theatre», με ντοκτορά στο αρχαίο ελληνικό δράμα και τον Σέξπιρ, στις 25 Νοεμβρίου θα συμμετάσχει στους «Διαλόγους των Αθηνών» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. «αναγκαιότητα» της θεατρικής τέχνης στην εποχή μας και στον ρόλο της μάσκας στο αρχαίο δράμα.
Η εμπλοκή του με το θέατρο δεν ήταν αναμενόμενη. «Ηθελα να γίνω κομάντο και να κάνω καριέρα στον στρατό», αποκαλύπτει. Υπηρέτησε στο Βασιλικό Ναυτικό για ένα διάστημα, αλλά «η μοίρα με οδήγησε σ' άλλο δρόμο», εξηγεί. Στο University College London και τις κλασικές σπουδές.
«Ενδιαφερόμουν γενικά για τον αρχαίο κόσμο. Αλλά μετά την επιλογή του μαθήματος του αρχαίου ελληνικού δράματος υπό τον συναρπαστικό καθηγητή Π.Ε. Ιστερλινγκ, ο οποίος με παρότρυνε να διαβάσω Αισχύλο, αμέσως το ερωτεύτηκα».
Εκείνο το διάστημα μια ομάδα σπουδαστών επρόκειτο να ανεβάσει αρχαία τραγωδία. Ο Μάινεκ ενεπλάκη σε ρόλο... τεχνικού. «Από τότε ποτέ δεν εγκατέλειψα το θέατρο για κάτι άλλο», λέει. Βεβαίως, ο «σπόρος» υπήρχε μέσα του. «Η μητέρα μου, δασκάλα μουσικής, με έσερνε σε συναυλίες και παραστάσεις. Ηταν η "βάση" για την ισόβια αγάπη μου για το θέατρο».
Γρήγορα πήρε «φωτιά». «Στα 22 ανέβασα την πρώτη παράστασή μου στο Λονδίνο και τη Ν. Υόρκη. Ηταν μια βερσιόν των αριστοφανικών "Νεφελών" για πέντε ερμηνευτές. Τη φέραμε και στο Αρχαίο Στάδιο των Δελφών το 1990».
Επειδή αντιλήφθηκε ότι «ελάχιστες παραστάσεις αρχαίου δράματος στην Αγγλία άγγιζαν το κοινό, είτε μεγάλες είτε fringe», πήρε την απόφαση το 1991 να ιδρύσει το περίφημο σήμερα «Aquila Theatre», συνώνυμο του ανεβάσματος αρχαίων δραμάτων και σεξπιρικών έργων. «Θέλω να δείξω στο μεγάλο κοινό πόσο συναρπαστικά είναι αυτά τα έργα», τονίζει.
Η πρώτη παραγωγή του ήταν ο «Αγαμέμνων» του Αισχύλου. Και «παρ' όλο που από τότε έχουμε γίνει γνωστοί κυρίως για τις παραστάσεις Σέξπιρ, θεωρώ το αρχαίο δράμα υπόβαθρο για τη μεγάλη επιτυχία μας στη σεξπιρική δραματουργία. Με τις παραστάσεις του "Aquila" γρήγορα έγινε σαφές ότι υπήρχε αληθινή ανάγκη για το αρχαίο δράμα και στην Αμερική». Σήμερα η έδρα του είναι στο Μανχάταν, υπό την αιγίδα του Center For Ancient Studies του New York Univercity.
«Η εμπειρία των αρχαίων Ελλήνων συνομιλεί ευθέως με τη σύγχρονη ζωή», υπογραμμίζει. «Εγκλώβισαν στους μύθους τους την αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης. Γι' αυτό και η "Αντιγόνη" του Σοφοκλή στη διασκευή του Ανούιγ μπορούσε να θέτει το ζήτημα της ναζιστικής κατοχής της Γαλλίας, ενώ στην παράσταση στις φυλακές του απαρτχάιντ με Κρέοντα τον Νέλσον Μαντέλα είχε άλλη αιχμή. Το έργο ήταν εξίσου επίκαιρο όταν το ανέβασαν τα παιδιά του Χάρλεμ. Ο σημερινός άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί μέσω των κειμένων αυτών στο γνώθι σαυτόν, όσο "άβολο" και αν αποδειχτεί».
- Ποιο είναι το αληθινό επίτευγμα του «Aquila Theatre»;
«Οτι φέραμε το αρχαίο ελληνικό δράμα σε χιλιάδες κόσμο. Το ότι κάναμε το θέατρο να μπει σε πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, γκαλερί, μουσεία, συνδυάζοντας παραστάσεις, διαλέξεις, ομαδικές αναγνώσεις και workshops. Εχουμε εκπαιδεύσει εκατοντάδες καλλιτέχνες και έχουμε απομυθοποιήσει πολλούς από τους μύθους που στοιχειώνουν το αρχαίο δράμα.
Εχουμε γίνει μια πανίσχυρη πολιτιστική δύναμη στις ΗΠΑ. Είναι σημαντικό, γιατί οι Αμερικανοί πρέπει να είναι διαρκώς εκτεθειμένοι στα "μαθήματα" του παρελθόντος. Το αρχαίο δράμα είναι ιδανικό. Ενα καλό παράδειγμα είναι το πρόγραμμά μας για τους βετεράνους του στρατού. Τους "εκθέτουμε" σε έργα που συνομιλούν με την εμπειρία τους στον πόλεμο, όπως ο "Αίαντας" και ο "Φιλοκτήτης"».
- Ο εκπαιδευτικός ή καλλιτεχνικός χαρακτήρας έχει προτεραιότητα στις παραστάσεις σας;
«Είχαμε προσκληθεί να παίξουμε στον Λευκό Οίκο για τον πρόεδρο Μπους. Είχα μια έντονη συζήτηση με τη Λόρα Μπους. Θεωρούσε ότι το θέατρο πρέπει να είναι εκπαιδευτικό. Διαφώνησα έντονα μαζί της πρεσβεύοντας ότι δεν υπάρχει θεατρική παράσταση που να μην εκπαιδεύει. Φτάνει να είναι καλή».
- Εχετε αναπτύξει συγκεκριμένη μέθοδο στην παραστασιολογία του αρχαίου δράματος;
«Η δουλειά μου πάντα ξεκινάει από τη μετάφραση».
- Δεν σας ικανοποιούν οι υπάρχουσες;
«Καθόλου. Υπήρχε τεράστια απόσταση μεταξύ του αρχαίου κειμένου και του σύγχρονου. Υπάρχουν τόσες πολιτικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, θρησκευτικές και μυθολογικές αναφορές, που κάποιος πρέπει να τις μελετήσει στην τελευταία λεπτομέρεια στην πρωτότυπη γλώσσα και να τις μεταφέρει στο μοντέρνο κοινό. Ωστε το έργο να ξαναζήσει, να μην είναι απλώς απολίθωμα.
Βασιζόμαστε τρομερά στη σωματικότητα και την ομαδικότητα. Η δουλειά μας στηρίζεται στον ηθοποιό και όχι στα σπέσιαλ εφέ. Αγωνιζόμαστε να προσφέρουμε ό,τι αδυνατεί να δώσει η τηλεόραση, τα video games ή το i-pad. Οι παραστάσεις μας έχουν εικαστική καθαρότητα και απλότητα. Δημιουργούμε, δηλαδή, "τόπους" με ελάχιστα υλικά. Οι ηθοποιοί μας δουλεύουν σκληρά και αγαπούν αυτό που κάνουν».
- Διατηρείτε τον Χορό και την όρχηση;
«Ναι, ειδικά στον Αριστοφάνη. Κάθε φορά αποκτά πάντως άλλη φόρμα. Το 2004 για τον "Αγαμέμνονα" είχαμε 12μελή Χορό, ενώ το 1991 τον Χορό ενσάρκωνε ένα μόνο άτομο».
- Χρησιμοποιείτε στις παραστάσεις αρχαίου δράματος μάσκα;
«Ναι. Αλλά δεν είναι κανόνας. Επειδή όμως η μάσκα είναι αντικείμενο της πιο πρόσφατης έρευνάς μου, ανέβασα το "Εξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" του Πιραντέλο, όπου ο ίδιος ο δραματουργός ζητεί τη χρήση μάσκας. Συγχρόνως, τα τελευταία συναρπαστικά πορίσματα της έρευνας στη νευρολογία μάς οδηγούν στον τρόπο που οι Ελληνες χρησιμοποιούσαν τη μάσκα. Τείνω να υποστηρίξω ότι η τραγωδία δεν θα είχε επινοηθεί αν δεν υπήρχε προσωπείο. Γι' αυτό το θέμα θα επεκταθώ περισσότερο στους "Διαλόγους των Αθηνών"». *
info:Η ομιλία του θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 25/11, στη συνεδρία των 9 π.μ. - 14.30, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (λεωφόρος Συγγρού 107-109, τηλ. 213-0178000, www.sgt.gr).
